الیاف اکرلیک را بیشتر بشناسیم!

تاریخچه‌ی الیاف اکریلیک:

الیاف اکریلیک یکی از مهم ترین و پر مصرف ترین الیاف مصنوعی در تولید نخ خاب فرش ماشینی به شمار می‌رود. تحقیق درباره‌ی تهیه‌ی این الیاف از سال ۱۹۴۰ شروع شد و اولین محصول تجارتی در سال ۱۹۴۸ به نام “اورلون” به بازار عرضه شد. از آن به بعد تحقیقات و مطالعات دامنه داری در مورد اصلاح خصوصیات آن و یا تهیه‌ی الیاف جدید انجام گرفته که منجر به تولید تعداد متنوعی از این الیاف گردیده است. قسمت اعظم ماده‌ی اولیه‌ی الیاف اکریلیک را “اکریلو نیتریل” و “ونیل سیانید” تشکیل می‌دهد. الیاف اکریلیک با نام‌های تجاری مختلفی در بازار عرضه می‌شود که برخی از آن‌ها عبارتند از: اورلون، کریسلن، ورل، زفران و اکسلن.

روش تهیه‌ی اکریلو نیتریل:

اکریلو نیتریل را می‌توان از مواد مختلف و با روش‌های متفاوت تهیه کرد، ولی اغلب نیتریل مصرفی دنیا از استیلن ساخته می‌شود؛ استیلن به مقدار زیادی از ترکیب کاربید کلسیم و آب تهیه می‌گردد، همچنین استیلن به وفور از محصولات نفتی نیز قابل تهیه می‌باشد. به طور کلی الیاف اکریلیک مصرفی جهت تهیه‌ی فرش ماشینی از پلیمریزاسیون “اکریلو نیتریل” و “ونیل سیانید” به دست می‌آید. محلولی که از این طریق تهیه می‌گردد به صورت خشک ریسی، ریسیده می‌شود و در بعضی مواقع از ترریسی نیز برای تهیه‌ی نخ‌های ریسیده شده‌ی اکریلیک استفاده می‌گردد.

خشک ریسی: (dry spinning)

ابتدا پلیمر در یک حلال مناسب حل می‌شود. سپس محلول پلیمری با فشار به درون رشته ساز پمپ می‌شود. پس از خروج رشته‌ها از رشته ساز، با تبخیر حلال توسط جریان هوا، رشته‌ها به صورت جامد در می‌آیند سپس رشته‌های مداوم الیاف کنار هم قرار گرفته و پس از اعمال کشش، روی بوبین پیچیده می‌شوند.

تر ریسی: (wet spinning)

ابتدا پلیمر در یک حلال مناسب حل می‌شود. سپس محلول پلیمری با فشار به درون رشته ساز پمپ می‌شود. در این روش رشته ساز درون ظرفی تعبیه می‌شود که محتوی مایع جدا کننده است؛ پس از خروج رشته‌های محلول پلیمری از رشته ساز، حلال موجود در رشته‌ها توسط مایع جدا کننده، از رشته‌ها جدا می‌شود و در نتیجه رشته‌های پلیمری منعقد می‌شوند و به صورت جامد در می‌آیند. سپس رشته‌های مداوم الیاف کنار هم قرار می‌گیرند و پس از اعمال کشش، روی بوبین پیچیده می‌شوند.

رنگرزی و استحکام الیاف اکریلیک در فرش ماشینی:

برای رنگرزی الیاف اکریلیک معمولا از رنگ کاتیونیک استفاده می‌شود و از رنگ‌های دیسپرس (Disperse) نیز برای شیدهای روشن می‌توان استفاده نمود. شرایط مناسب رنگرزی الیاف، تاثیر بسزایی بر کاهش شکست الیاف دارد؛ در بخش رنگرزی برای بررسی و برطرف کردن این مسأله می‌توان به عواملی مانند مواد تعاونی، کیفیت رنگ، نوع و میزان نرم کننده‌ها اشاره کرد. الیاف تیره رنگ، مثل لاکی و سرمه‌ای به علت اینکه باید مدت زمان بیشتری در حمام رنگرزی بمانند استحکامشان کاهش یافته و در نتیجه احتمال شکست تعداد بیشتری از الیاف وجود دارد و میزان پرزدهی نیز افزایش می‌یابد.

سرطان زا بودن الیاف اکریلیک در فرش ماشینی:

عده‌ای اعتقاد دارند مطرح کردن احتمال سرطان زا بودن اکریلیک در دنیایی که بسیاری از ضروری ترین ظروف و وسایل مورد مصرف ما از مشتقات نفتی است و همه‌ی ما بر روی فرش‌های اکریلیک زندگی کرده‌ایم و تا به حال هم مضراتی از این ناحیه مشخص نشده، کاری بی اساس است. اما در مقابل عده‌ای دیگر اعتقاد دارند فرش‌های اکریلیک برای بدن مضر هستند. حال اگر فرض کنیم اکریلیک مورد استفاده در فرش ماشینی سرطان زا است چطور ممکن است بتوانیم قبول کنیم که معتبر ترین و بزرگ ترین موسسه‌ی استاندارد پوشاک و کالای نساجی در جهان که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به OEKOTEX آلمان اشاره کرد، بدون در نظر گرفتن این موضوع، تولید حساس ترین نوع پوشاک از جمله لباس‌هاس کودک و جوراب (که به طور مستقیم با پوست بدن تماس دارد) با الیاف اکریلیک را بدون مشکل می‌داند و به الیاف تولیدی شرکتی مانند درالون (Dralon) گواهی استاندارد می‌دهد.

آیا می‌توان پذیرفت که کشورهای اروپایی که اغلب بالاترین استاندارد را برای سلامت و حفظ امنیت در نظر می‌گیرند، فقط با اهداف تجاری اقدام به صدور چنین مجوزها و استانداردهای مهمی کنند؟ آیا صحت دارد که محدود شدن واردات فرش‌های اکریلیک توسط اروپا و آمریکا فقط به خاطر سرطان زا بودن است و یا دلایل بسیار روشن و منطقی دیگری هم دارد؟ اگر ما نمی‌توانیم در اوج گرمای تابستان بخاری بفروشیم آیا مشتریان مشکل دارند یا ما کارمان را خوب بلد نیستیم؟

آنچه مسلم است بر طبق اعلام موسسات معتبر نساجی، الیاف مورد مصرف اکریلیک جهت تولید فرش ماشینی دارای مضراتی برای مصرف کننده از جهت سرطان زا بودن نیستند و تا به امروز هیچ ممنوعیتی بابت مصرف الیاف اکریلیک از طرف سازمان‌های مرتبط، صادر نگردیده است.